Geschiedenis van het boeddhisme

Het boeddhisme is circa 2500 jaar geleden ontstaan in India, en heeft zich sindsdien verspreid over Zuidoost-Azië. In India is het boeddhisme vrijwel verdwenen, maar in de westerse wereld is de belangstelling voor deze religie gegroeid.

Het boeddhisme is een van de oudste van de bestaande levensbeschouwelijke systemen. Het stelt niet een hogere macht, opperwezen of god centraal en onderscheidt zich, mede hierom, van religie. Het is ontstaan op het Indiase subcontinent rond 500 BCE, als reactie op de Vedische religie en het brahmanisme. Het vertoont overeenkomsten met het jaïnisme, dat rond dezelfde tijd ontstond, en de leer van de Upanishaden.

Na de dood van de Gautama Boeddha ontstonden verschillende scholen. Het oudste boeddhisme is bewaard gebleven in het Theravada-boeddhisme.

Tussen 100 BCE en 150 ontstond het Mahayana-boeddhisme, dat nieuwe teksten en leerstellingen ontwikkelde. Oorspronkelijk was er geen duidelijk onderscheid, en leefden volgelingen van de oude scholen en het Mahayana in dezelfde kloostergemeenschappen. Het Mahayana ontwikkelde zich in China en Japan verder.

In de vierde eeuw na Christus ontstond in het Mahayana het Vajrayana. Deze stroming heeft zich in met name Tibet weten te handhaven, maar is ook bekend in Japan.

Acht eeuwen lang, van ca. 400 tot ca. 1200, had het boeddhisme een belangrijk cultureel centrum in het kloostercomplex met universiteit van Nalanda. De verwoesting hiervan door islamitische invallers heeft in sterke mate bijgedragen tot de ondergang van het boeddhisme in India, het land van oorsprong. De achteruitgang van het boeddhisme was daar overigens al enkele eeuwen eerder begonnen, en stond in verband met de opkomst van nieuwe richtingen binnen het traditionele hindoeïsme.

Het boeddhisme heeft zich vanuit India verspreid over een groot deel van het Aziatische continent.

In de 19e en 20e eeuw heeft het boeddhisme zich ook in Westerse landen (zoals de Verenigde Staten, Australië en Europa) verspreid. Na de instorting van de communistische dictaturen in Oost-Europa kwam deze religie ook naar daar (o.a. in Letland, Polen en Roemenië). Theravada, Tibetaans boeddhisme en Zen zijn de populairste stromingen, maar er lijkt zich ook een eigen karakter te ontwikkelen waarbij klassieke boeddhistische leringen worden vermengd met westerse psychologische opvattingen en romantische idealen.

• Boeddhistische stromingen
• Boeddhisme per land

• Harvey, Peter (1995), An introduction to Buddhism. Teachings, history and practices. Cambridge: Cambridge University Press

• (en) Historische tijdlijnen van het boeddhisme