Cocaïne

Cocaïne, of benzoyl-methyl-ecgonine, ook wel coke genoemd, is een stimulerend middel dat behoort tot de alkaloïden. Cocaïne is een van de drugs die oorspronkelijk op de markt werden gebracht als geneesmiddel. Het kan worden gesnoven, gerookt, of geïnjecteerd. De mentale gevolgen van inname van cocaïne zijn onder andere een verminderd contact met de werkelijkheid, euforie en/of sterke rusteloosheid. Lichamelijke gevolgen zijn onder meer een verhoogde hartslag, transpiratie en verwijde pupillen. Hoge doses kunnen leiden tot een verhoogde bloeddruk en verhoogde lichaamstemperatuur. De effecten treden enkele seconden tot enkele minuten na inname op en kunnen tussen de vijf en de negentig minuten aanhouden.

Cocaïne kan tot verslaving leiden omdat het een groot effect heeft op dopamine en het beloningssysteem van de hersenen. Cocaïne blokkeert de heropname van serotonine, noradrenaline en dopamine in neuron uit de synaptische spleet in de hersenen. Hierdoor ontstaat een grotere concentratie van deze drie neurotransmitters. Dopamine creëert een gevoel van genot en geluk. Noradrenaline zorgt voor alertheid. Serotonine versterkt de zintuiglijke waarneming, het geheugen, een positieve stemming, de slaap en seksuele verlangens. Al na een korte gebruiksperiode kan iemand verslaafd raken. Na herhaaldelijk gebruik neemt het aantal dopamine-receptoren af. Dit leidt bij niet-gebruik tot ontwenningsverschijnselen.

Veelvuldig gebruik vergroot de kans op beroertes, hartinfarcten, longklachten bij mensen die het roken, bloedvergiftiging, en hartstilstand. Daarnaast kan het ervoor zorgen dat iemand minder plezier kan ervaren en zich erg moe gaat voelen. Cocaïne kan de bloed-hersenbarrière gemakkelijk passeren en kan de barrière zelfs aantasten.

Cocaïne komt voor in de natuur en wordt geëxtraheerd uit de bladeren van de cocaplant. Deze plant groeit voornamelijk in Zuid-Amerika. Naar schatting gaat er in de Verenigde Staten 100 tot 500 miljard dollar per jaar om in de zwarte markt. In Nederland ligt dit naar schatting boven de 1 miljard euro per jaar.

In Nederland wordt cocaïne nog sporadisch gebruikt als oogdruppel. Andere benamingen in onder andere straattaal zijn ook wel sos, taf, sosa, sneeuw, wit, yayo, kabouterpost.

Cocaïne in de puurste vorm is een parelwit product. Cocaïne in poedervorm is een zout, veelal cocaïnehydrochloride (CAS 52-21-4). Cocaïne voor recreatief gebruik is meestal versneden met poeders als bakpoeder, melkpoeder en suikers zoals lactose, glucose, inositol en mannitol; soms wordt het gemengd met lokale anesthetica waaronder lidocaïne of benzocaïne. Cocaïne wordt industrieel gewonnen uit de cocaplant door middel van een chemisch proces, waarbij ecgonine wordt veresterd. In een blad zit gemiddeld 0,1% tot 0,9% grondstof voor cocaïne; de hoogste percentages worden gewonnen uit planten die hoog groeien.

Zuivere cocaïne wordt in de geneeskunde gebruikt als lokaal anestheticum, onder meer in de KNO-heelkunde. Het wordt bijvoorbeeld als een 10% oplossing op het neusslijmvlies aangebracht. Het slijmvlies is na circa 10 minuten volledig gevoelloos, zodat onder deze plaatselijke verdoving in de neus geopereerd kan worden. Zo kan het neustussenschot recht worden gezet of neuspoliepen worden verwijderd. Bijkomende voordelen zijn dat de bloedvaten van het neusslijmvlies onder invloed van cocaïne vernauwen zodat de ingreep minder bloederig is, en dat het slijmvlies slinkt waardoor er meer ruimte komt. De stof wordt uitgebreid omgezet in de lever. Slechts 1% wordt onveranderd uitgeplast. Bij rioolmetingen wordt dan ook getest op de afbraakproducten.

In zuivere vorm heeft cocaïne een sterk stimulerend effect. Cocaïne wordt meestal gebruikt in het uitgaanscircuit, veelal door de neus geïnhaleerd ('coke snuiven') en vaak in een groep om door te gaan met feesten. Cocaïne wordt ook gebruikt door mensen die een grote prestatie moeten leveren. Cocaïne is een vrij dure drug ('yuppendrug').

De inademingslucht in de neus koelt het bloed, dat via de neus naar de hersenen gaat. De opgesnoven drugs worden door de slijmvliezen snel opgenomen, en veroorzaken een snelle flash in het brein.

Geschat wordt dat ongeveer 5% van de Nederlandse bevolking boven 18 jaar ooit cocaïne heeft gebruikt. In jaar 2016 gebruikte naar schatting 1,7% van de volwassen bevolking (180.000 à 270.000 personen) cocaïne en maandelijks ongeveer 0,8% (80.000-140.000 mensen). In het uitgaanscircuit is het gebruik veel hoger. In 2016 had ongeveer 12% van de Amsterdamse cafébezoekers afgelopen maand cocaïne gebruik en 34% ooit. Onder de clubbers en ravers had 19% afgelopen maand cocaïne gebruikt en gaf 47% aan ooit te hebben gebruikt.

In 2015 waren 7.300 mensen in behandeling voor primaire verslaving aan cocaïne, waarvan 16% nieuwkomers. Ongeveer 45% is verslaafd aan crack. 62% heeft ook een secundaire verslaving, vooral alcohol (33%), opiaten (28%) en cannabis (19%). Cocaïne is ook vaak een secundaire verslaving, meestal worden dan opiaten (46%) of alcohol (36%) als primaire verslaving genoemd. Jaarlijks sterven in Nederland ongeveer 26 mensen aan de directe gevolgen van cocaïnegebruik.

60% van de cocaïne op de markt is afkomstig uit Colombia. Met de cocaïneopbrengst worden onder andere de strijders van de FARC en de paramilitairen gefinancierd. Dit is een van de oorzaken van het voortduren van het binnenlandse conflict. Bovendien brengt de cocateelt en de -opwerking in de Colombiaanse regenwouden aanzienlijke schade toe aan de natuur.

• Het cocaïne-alkaloïde werd voor het eerst geïsoleerd door de Duitse chemicus Friedrich Gaedcke in 1855.
• In 1859 ontwierp Albert Niemann, een doctoraalstudent aan de Universiteit van Göttingen in Duitsland een verbeterd zuiveringsproces. Hij noemt het alkaloïde “cocaïne”.
• In 1879 werd cocaïne voor het eerst gebruikt om een morfineverslaving te verhelpen.
• Cocaïne werd als lokaal anestheticum voor het eerst gebruikt in Duitsland in 1884.
• In 1884 schreef Sigmund Freud het artikel Über Coca, waar hij het therapeutische gebruik van cocaïne beschrijft.
• In 1885 verkocht Parke-Davis in de VS cocaïne in diverse vormen, waaronder sigaretten, poeder, en zelfs een cocaïnemengsel dat direct in een ader gespoten kon worden met de bijgesloten naald.
• In 1886 werd Coca-Cola 'uitgevonden', het oorspronkelijke recept bevat cocaïne.
• In het begin van de twintigste eeuw waren de verslavende effecten van cocaïne bij velen bekend, en het probleem van cocaïnemisbruik kreeg politieke aandacht in de VS.
• In 1900 werd de Nederlandsche Cocaïnefabriek opgericht. Vaak wordt gezegd dat de Nederlandsche Cocaïnefabriek de grootste cocaïneproducent ter wereld was. Dit is echter incorrect.
• Rond 1903 werd cocaïne niet langer als direct ingrediënt gebruikt in Coca-Cola (behandelde cocabladeren worden echter nog altijd gebruikt).
• In 1914 werd cocaïne verboden in de VS.
• In de jaren 70 werd cocaïne weer populair als drug. Tot de opkomst van crack werd aangenomen dat de drug onschuldig was. Het Medellín- en Calikartel werden opgericht in Colombia om aan de grote vraag te voldoen.
• Van 1984 tot 1990 was er een crack-epidemie in de VS.
• Eind 1993 werd Pablo Escobar, oprichter van het Medellínkartel, tijdens een vuurgevecht doodgeschoten door de Colombiaanse politie. Het Calikartel nam de leiding over in het cocaïneverkeer.
• In 1995 werd het Calikartel ontmanteld door de Colombiaanse politie, waarna het Norte del Valle-kartel werd opgericht.
• Tegenwoordig is cocaïne de op een na populairste illegale drug in de VS (cannabis is nummer 1), en heeft de hoogste totale straatwaarde, meer dan 35 miljard dollar in 2003.

Een gram cocaïne kost in Nederland tussen de 40 en 80 euro. De kwaliteit is erg verschillend, vaak is de cocaïne versneden. In 2007 was de gemiddelde hoeveelheid aangetroffen cocaïne 57% (gewichtsprocenten). Ter vergelijking: De meest pure vorm van cocaïnepoeder bevat 89,3 procent.

In België varieert de prijs tussen de 50 en 80 euro per gram. De kwaliteit is over het algemeen genomen redelijk, al wordt veel cocaïne versneden met lokaal verdovende of 'onschuldige' niet-werkende stoffen zoals bakpoeder of melkpoeder. In 2009 stemde de Belgische minister van volksgezondheid Laurette Onkelinx in met een controversieel proefproject om druggebruikers hun drugs gratis te laten testen op de kwaliteit.

In 2005 gebruikten in Europa naar schatting 4,5 miljoen burgers cocaïne. Cocaïne is daarmee na cannabis, nicotine en alcohol de populairste drug in Europa.